Toen het coronavirus uitbrak in China, werden andere landen allereerst geconfronteerd met stilvallende productieketens. 75 procent van de bedrijven die het Amerikaanse The Institute for Supply Management ondervroeg, gaf in maart aan dat zij verstoringen in hun bevoorradingslijnen zagen.
En één grote verstoring, zoals de uitval van productie in China aan het begin van de corona-epidemie, kan grote gevolgen hebben voor wereldwijde bevoorradingslijnen. Dat werd eerder ook duidelijk tijdens eerdere crises die aanvoerlijnen overhoop gooiden, zoals het uitbarsten van een vulkaan in IJsland in 2010 en de Fukushima-kernramp in 2011.
Met name de tech- en autofabrikanten zijn direct hard geraakt door de coronacrisis, vanwege de vele onderdelen die nodig zijn en afhankelijkheid van China. Consumenten in Nederland merkten dat eind februari voor het eerst, toen Coolblue alle advertenties opschortte en de prijzen verhoogde. De online techwinkel zag de aanvoerlijnen uit China opdrogen en besloot daarom de verkopen te temperen en uit voorzorg voorraden aan te leggen, bleek uit een interne brief.
Productieproces opgedeeld en verspreid over de wereld
Hoogleraar Ewald Engelen houdt zich als financieel geograaf bij de Universiteit van Amsterdam onder meer bezig met globalisering en economie. Volgens hem legt de huidige crisis bloot hoe kwetsbaar die aanleveringslijnen de afgelopen decennia zijn geworden.
"Sinds de jaren zeventig is er een ingewikkeld systeem opgezet dat grensoverschrijdend van karakter is," zegt Engelen. Het productieproces wordt opgedeeld in allerlei kleine delen, die verspreid zijn over de hele wereld, op plekken waar zo goedkoop mogelijk geproduceerd kan worden. Het gaat dan niet alleen om loonkosten, maar ook belasting- en milieuregelgeving."
Voorraden zo klein mogelijk gehouden
Bedrijven zijn op zoek naar de laagst mogelijk kostenposten, zegt Engelen. Om diezelfde reden verkleinen bedrijven al vier decennia lang hun voorraden zo veel mogelijk, volgens het just in time-principe, waarbij over de hele keten telkens precies genoeg wordt aangeleverd.
"Bij een bedrijf als Philips gaat dat bijvoorbeeld om glasplaten voor televisies," zegt Engelen. "Daar zou je normaal reserves van aanhouden, zodat je kan blijven produceren als er een verstoring is bij een toeleverancier. Maar juist die reserves zijn weggehaald. Het opslaan van glasplaten kost namelijk vierkante meters vastgoed en dus geld."
Bedrijven weten niet hoeveel risico ze lopen
Hoogleraar aan de Kuehne Logistiek-Universiteit Jan Fransoo denkt dat door de coronapandemie weer iets grotere voorraden aangehouden zullen worden. Maar genoeg om een crisis als deze het hoofd te bieden, is volgens hem niet mogelijk. Toch ziet hij punten waarop de bevoorradingslijnen radicaal zullen moeten veranderen.
"De aanvoerketens zijn zo lang en complex geworden, dat bedrijven vaak niet weten wie hen van bepaalde belangrijke onderdelen voorziet," zegt Fransoo. "Daardoor blijft de mate van risico waaraan je wordt blootgesteld ook onbekend".
"Zo bleken Europese autofabrikanten geheel afhankelijk van één onmisbaar onderdeel van een Italiaanse producent, toen Italië vanwege het coronavirus op slot ging. Het gaat cruciaal worden om te zorgen dat er altijd minimaal twee aanbieders zijn, om het risico te verspreiden."
Onduidelijk wat de gevolgen zullen zijn
Het is nog onduidelijk welk effect de crisis in de wereldwijde aanleveringsketens zal hebben op ons dagelijkse leven, bijvoorbeeld door een tekort aan laptops of smartphones, afkomstig uit sectoren die als eerste een economische klap van de pandemie kregen.
Fransoo benadrukt echter dat niet alleen het aanbod met problemen kampt, maar ook de vraag naar veel van deze producten is ingestort. Dat maakt de coronacrisis voor veel logistieke experts dan ook een ongekende crisis.
Volg de laatste ontwikkelingen rond het virus in ons liveblog.
Het coronavirus in het kort
- Het coronavirus verspreidt zich vooral via nies- en hoestdruppeltjes. De meeste patiënten hebben milde (griepachtige) klachten. Dit zijn de symptomen.
- Lees hier welke regels er zijn om de uitbraak in te dammen.
- Deze maatregelen hebben we ook vertaald in het Arabisch, Engels, Pools en Turks.
- In onze coronagids geven we je een overzicht van alle betrouwbare informatie en wat je moet en kunt doen nu je veel thuis bent.